Psychoza to poważne zaburzenie psychiczne, w którym osoba traci kontakt z rzeczywistością. Objawy psychozy mogą obejmować halucynacje (doświadczanie rzeczy, które nie istnieją, np. słyszenie głosów), urojenia (fałszywe przekonania, które są odporne na dowody przeciwne) oraz dezorganizację myślenia i zachowania. Osoby z psychozą mogą mieć trudności z rozumieniem, co jest realne, a co nie, co może prowadzić do problemów w codziennym funkcjonowaniu.
Spis treści
- Rodzaje psychozy
- Psychoza alkoholowa
- Objawy psychozy
- Przyczyny psychozy
- Co robić w przebiegu psychozy – jak pomóc?
- Czy psychozę można wyleczyć?
Psychoza może być spowodowana różnymi czynnikami, takimi jak choroby psychiczne (np. schizofrenia), ciężki stres, urazy głowy, nadużywanie substancji psychoaktywnych lub poważne problemy zdrowotne. Leczenie psychozy zwykle obejmuje leki przeciwpsychotyczne oraz psychoterapię, a także wsparcie psychiatry.
Rodzaje psychozy
Istnieje wiele różnych zaburzeń psychotycznych. Końcowa diagnoza zależy miedzy innymi od rodzaju, czasu trwania i nasilenia objawów i wymaga dokładnej oceny ze strony lekarza psychiatry. Najbardziej powszechne typy to:
- Schizofrenia: Jest to przewlekłe zaburzenie psychiczne charakteryzujące się objawami takimi jak halucynacje (najczęściej słuchowe), urojenia, dezorganizacja myślenia i trudności w codziennym funkcjonowaniu. Schizofrenia zwykle wymaga długotrwałego leczenia farmakologicznego i psychoterapeutycznego.
- Zaburzenie schizoafektywne: To zaburzenie, które łączy objawy schizofrenii z objawami zaburzeń nastroju, takich jak depresja lub mania. Osoby z tym zaburzeniem doświadczają zarówno epizodów psychotycznych, jak i zmian nastroju.
- Psychozy rekatywne stresowe lub ostre psychozy stresowe: Psychozy reaktywne pojawiają się w wyniku silnego stresu, traumy lub poważnych wydarzeń życiowych, takich jak utrata bliskiej osoby, ciężka choroba, wypadek lub inne traumatyczne sytuacje.Objawy psychozy reaktywnej są zazwyczaj krótkotrwałe i mogą ustąpić po zminimalizowaniu stresora lub przepracowaniu traumy. Czas trwania objawów może wynosić od kilku dni do kilku tygodni.
- Psychozy egzogenne: to zaburzenia psychiczne, które mają swoje źródło w zewnętrznych czynnikach lub przyczynach, takich jak nadużywanie leków lub alkoholu, zażywanie dopalaczy, narkotyków, choroby zakaźne bądź urazy mózgu. W odróżnieniu od psychoz endogennych, które mają swoje korzenie w wewnętrznych, biologicznych lub genetycznych przyczynach (np. schizofrenia), psychozy egzogenne są wywołane przez czynniki zewnętrzne.
- Psychoza poporodowa: Rzadka, ale poważna forma psychozy, która może wystąpić wkrótce po porodzie. Charakteryzuje się objawami takimi jak dezorientacja, halucynacje i urojenia. Jest to stan wymagający natychmiastowej interwencji medycznej.
Psychoza alkoholowa
Psychoza alkoholowa to zaburzenie psychiczne, które rozwija się w wyniku przewlekłego nadużywania alkoholu. Charakteryzuje się występowaniem objawów psychotycznych, takich jak halucynacje, urojenia oraz zaburzenia myślenia. Może obejmować stany takie jak majaczenie alkoholowe, które objawia się dezorientacją, halucynacjami i zaburzeniami autonomicznymi, oraz zespół Korsakowa, który prowadzi do poważnych problemów z pamięcią i konfabulacji. Leczenie psychozy alkoholowej zazwyczaj wymaga detoksykacji, farmakoterapii oraz terapii uzależnień.
Objawy psychozy
Objawy psychozy są zróżnicowane i mogą obejmować różne aspekty funkcjonowania psychicznego. Oto główne kategorie objawów psychozy:
Halucynacje:
- Wzrokowe: Osoba widzi rzeczy, które nie istnieją w rzeczywistości.
- Słuchowe: Osoba słyszy głosy, które nie są rzeczywiste, często mające charakter krytyczny lub przemocowy.
- Dotykowe: Osoba odczuwa dotyk lub wrażenia, które nie mają rzeczywistego źródła.
- Węchowe: Osoba doświadcza zapachów, które nie są obecne.
Urojenia:
- Prześladowcze: Przekonanie, że ktoś lub coś zagraża, śledzi lub prześladuje osobę.
- Wielkościowe: Przekonanie o posiadaniu nadzwyczajnych zdolności, władzy lub misji.
- Zaburzenia tożsamości: Przekonanie o zmianie tożsamości, np. że osoba jest kimś innym.
Zaburzenia myślenia:
- Dezorganizacja myślenia: Trudności w utrzymaniu spójności myśli, co prowadzi do chaotycznej mowy i trudności w logicznym rozumowaniu.
- Myślenie paranoia: Obsesyjne myśli o tym, że inni mają złe intencje lub planują szkodzenie osobie.
Zmiany w zachowaniu:
- Agresywność: Zwiększona impulsywność i agresywność wobec innych.
- Zaburzenia funkcjonowania: Trudności w codziennych czynnościach, takich jak praca, nauka czy relacje społeczne.
Zaburzenia nastroju:
- Wahania nastroju: Ekstremalne zmiany w nastroju, takie jak skrajna euforia lub głęboki smutek.
- Brak reakcji emocjonalnych: Obojętność lub brak odpowiedzi na emocjonalnie istotne sytuacje.
Objawy te mogą różnić się w zależności od rodzaju psychozy, takiej jak schizofrenia, zaburzenie schizoafektywne, zaburzenie urojeniowe czy psychoza spowodowana substancjami.
Przyczyny psychozy
Psychoza to złożone zaburzenie psychiczne, którego przyczyny są wieloaspektowe i obejmują różne kategorie czynników. Wśród przyczyn biologicznych, nieprawidłowości w neurochemii mózgu, takie jak zaburzenia w funkcjonowaniu neuroprzekaźników, mogą odgrywać kluczową rolę. Na przykład, nadmiar dopaminy jest często powiązany z objawami psychotycznymi. Uszkodzenia mózgu, takie jak te spowodowane urazami, guzami, infekcjami, czy chorobami neurodegeneracyjnymi, również mogą prowadzić do psychozy. Ponadto, predyspozycje genetyczne mają znaczenie; osoby z rodzinną historią zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia, są bardziej narażone na rozwój psychozy.
Czynniki środowiskowe i społeczne również wpływają na ryzyko wystąpienia psychozy. Intensywny stres życiowy, jak utrata bliskiej osoby, poważne traumy czy przewlekły stres, może wywołać objawy psychotyczne. Doświadczenia przemocy, molestowania czy inne poważne traumy również mogą prowadzić do rozwoju psychozy.
Nadużywanie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol i narkotyki, jest kolejnym istotnym czynnikiem. Zarówno bezpośrednie działanie substancji, jak i objawy odstawienia, mogą wywołać psychozę. Podobnie, nagłe zaprzestanie ich używania, zwłaszcza alkoholu, może prowadzić do majaczenia alkoholowego i innych objawów psychotycznych.
W przypadku chorób psychicznych, takich jak schizofrenia, która jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychotycznych, objawy psychozy, takie jak halucynacje i urojenia, są kluczowe dla diagnozy. Zaburzenia schizoafektywne, które łączą objawy psychotyczne z zaburzeniami nastroju, oraz zaburzenia urojeniowe, w których występują uporczywe, fałszywe przekonania, także mogą prowadzić do psychozy.
Psychoza jest wynikiem skomplikowanej interakcji tych różnych czynników, co wymaga szczegółowej diagnozy medycznej i psychologicznej w celu określenia jej źródeł i skutecznego leczenia.
Co robić w przebiegu psychozy – jak pomóc?
Jeśli zauważysz, że bliska ci osoba znajduje się w stanie psychotycznym, postaraj się przenieść ją w ciche i bezpieczne miejsce, z dala od źródeł hałasu i zakłóceń. Zachowanie spokoju jest niezwykle ważne. Unikaj naciskania na osobę, jeśli wyraźnie opiera się na twoje próby pomocy. Konfrontacje i kłótnie mogą tylko zwiększyć jej stres i pogorszyć sytuację, dlatego najlepiej jest unikać takich działań. Jeśli osoba zachowuje się agresywnie, staraj się nie reagować w sposób, który mógłby zaostrzyć jej reakcje.
W miarę możliwości usuń z jej otoczenia przedmioty, które mogą stanowić zagrożenie, takie jak noże czy inne ostre narzędzia. Bezpieczne środowisko jest kluczowe, aby zapobiec ewentualnym urazom.
Chociaż może być to trudne, unikaj działania na własną rękę i odwoływania się do emocjonalnych więzi. Osoba w stanie psychozy może zachowywać się irracjonalnie i nie będzie w stanie ocenić sytuacji tak, jak w normalnym stanie. Najlepszym rozwiązaniem jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem psychiatrą, który jest w stanie ocenić stan pacjenta i zaproponować odpowiednie leczenie. Pomoc w sytuacji psychozy wymaga spokoju, zrozumienia oraz profesjonalnego wsparcia, aby skutecznie i bezpiecznie pomóc osobie w potrzebie.

Czy psychozę można wyleczyć?
Wielu ludzi kojarzy psychozę z pacjentami szpitali psychiatrycznych, którzy są niebezpieczni i niezdolni do normalnego życia. Takie myślenie jest krzywdzące, ponieważ osoby, które doświadczyły stanów psychotycznych, mogą, przy odpowiednim leczeniu, prowadzić normalne życie i funkcjonować w społeczeństwie.
Psychoza, będąc stanem chorobowym, może przybierać postać nawracającą, co oznacza, że jej objawy mogą powracać nawet po początkowej poprawie. Kluczowe dla skutecznego leczenia jest szybkie rozpoznanie oraz natychmiastowe podjęcie działań terapeutycznych. Epizody psychozy oraz okresy zaostrzenia zaburzają normalne funkcjonowanie osoby, dlatego istotne jest, aby leczenie było kontynuowane nie tylko w trakcie objawów, ale także w okresach remisji.
Sukces w leczeniu psychozy w dużej mierze zależy od przestrzegania zaleceń medycznych przez pacjenta. To oznacza, że osoby z psychozą muszą nie tylko regularnie przyjmować przepisane leki, ale również aktywnie uczestniczyć w terapii i monitorować swoje samopoczucie. Szczególnie ważne jest unikanie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol czy narkotyki, które mogą pogarszać stan zdrowia i prowokować nawrót objawów.
Wsparcie bliskich osób odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia. Rodzina i przyjaciele mogą pomóc w utrzymaniu regularności wizyt w poradniach zdrowia psychicznego, kontrolować przyjmowanie leków i monitorować wszelkie zmiany w zachowaniu pacjenta. Ich zaangażowanie jest nieocenione, ponieważ może znacznie poprawić jakość życia osoby z zaburzeniami psychotycznymi i wspierać ją w trudnych chwilach.
Właściwe leczenie psychozy wymaga zatem współpracy między pacjentem, specjalistami oraz bliskimi. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie, systematyczne przestrzeganie zaleceń medycznych oraz wsparcie otoczenia. Dzięki temu możliwe jest znaczne złagodzenie objawów, a także osiągnięcie długotrwałej remisji i poprawy jakości życia.